Χωρίς να υποβαθμίζει τις αδυναμίες, ειδικά στο κομμάτι των χρηματοδοτήσεων, ο γενικός διευθυντής του ΙδΕΚ, Θεόδωρος Λουκαΐδης, περιγράφει στον «Π» τη σημαντική πρόοδο που έχει πετύχει η Κύπρος στην ίδρυση και ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρήσεων. Το ΙδΕΚ υποστηρίζει χρηματοδοτικά το οικοσύστημα. Από το 2016 μέχρι σήμερα έχει διαθέσει €206 εκατ. για ενίσχυση της Ε&Κ, στηρίζοντας περισσότερους από 510 δικαιούχους, μεταξύ των οποίων πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, επιχειρήσεις και δημόσιους φορείς.
Πώς αξιολογείτε την τρέχουσα κατάσταση του οικοσυστήματος καινοτομίας στην Κύπρο;
Τα τελευταία χρόνια το οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας καταγράφει σημαντική ανάπτυξη, τόσο σε μέγεθος όσο και σε επιδόσεις. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στο European Innovation Scoreboard 2024, η Κύπρος διατηρεί για 3η συνεχή χρονιά τη θέση της στους Strong Innovators, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη πρόοδο (39%) σε σχέση με το 2017. Όπως σημειώνει η EE στην έκθεσή της, το οικοσύστημα έχει εξελιχθεί από εμβρυακό στάδιο σε ένα πυκνό οικοσύστημα για το μέγεθος της χώρας.
Σήμερα στην Κύπρο λειτουργούν 12 πανεπιστήμια, 9 ερευνητικά ιδρύματα, 7 Κέντρα Αριστείας και 500 startups. Διαθέτουμε περισσότερους από 3.500 ερευνητές/τριες και 4.000 άτομα απασχολούνται σε τομείς υψηλής τεχνολογίας. Η ερευνητική αριστεία βρίσκεται σε άνοδο, γεγονός που αποδεικνύεται από τις υψηλού επιπέδου επιστημονικές δημοσιεύσεις -δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών έρευνας- αλλά και από τις επιτυχίες μας στα προγράμματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας, η πρόεδρος του οποίου επισκέφθηκε την Κύπρο πρόσφατα και εξήρε τις επιδόσεις της χώρας. Σε επίπεδο καινοτομίας, βλέπουμε απτά αποτελέσματα από τις δημόσιες επενδύσεις και τα κίνητρα που εισήγαγε το κράτος. Πλέον, υπάρχουν επιχειρήσεις που διοχετεύουν καινοτόμα προϊόντα/υπηρεσίες στη διεθνή αγορά, αλλά και εταιρείες οι οποίες με την ενίσχυση που έλαβαν από ιδιωτικές επενδύσεις και ταμεία Venture Capital, κατάφεραν να κλιμακώσουν τις δραστηριότητές τους σε τομείς που ενδεχομένως πριν από μερικά χρόνια να θεωρούσαμε ότι δεν είχαμε τις δυνατότητες.
Σύμφωνα με το Startup Blink, για πρώτη φορά η Κύπρος βρίσκεται στα 50 κορυφαία οικοσυστήματα startups παγκοσμίως, ενώ ο εγνωσμένου κύρους οίκος McKinsey & Co κατατάσσει τη χώρα μας 6η στην Ευρώπη όσον αφορά την ικανότητά της να επιτρέπει την ίδρυση και κλιμάκωση νεοφυών επιχειρήσεων. Τα πιο πάνω αντανακλώνται και στις επιδόσεις μας στο Global Innovation Index, όπου η Κύπρος έχει ανέβει στην 27η θέση παγκοσμίως.
Οι προκλήσεις
Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει;
Είναι ξεκάθαρο ότι έχουν γίνει σπουδαία βήματα προόδου, ωστόσο υπάρχει περιθώριο να πάμε ακόμα καλύτερα. Διαχρονικά, το ύψος των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων σε Έρευνα και Ανάπτυξη, και οι επενδύσεις Venture Capital, αποτελούν την κύρια αδυναμία μας.
Σε συνεργασία με το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής αλλά και το Υπουργείο Οικονομικών, καταβάλλουμε διαρκώς προσπάθειες για εξεύρεση επιπρόσθετων πόρων που θα διατεθούν στο οικοσύστημα. Αναφέρω ενδεικτικά την άντληση ποσού ύψους €10 εκατ. από το RePowerEU, στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Για το 2025 έχουμε λάβει επιπρόσθετα €15 εκατ. τα οποία θα διαθέσουμε για χρηματοδότηση γραμμών παραγωγής καινοτόμων προϊόντων/υπηρεσιών και άλλα προγράμματα ενίσχυσης του οικοσυστήματος.
Ποια είναι τα πιο επιτυχημένα χρηματοδοτικά σχέδια του ΙδΕΚ μέχρι σήμερα και πώς σχεδιάζετε να τα εξελίξετε στο μέλλον;
Το ΙδΕΚ διαθέτει μια πλούσια εργαλειοθήκη χρηματοδοτικών προγραμμάτων και υποστηρικτικών υπηρεσιών που εξυπηρετεί τις ανάγκες της ολότητας του οικοσυστήματος. Με τεκμηριωμένο σχεδιασμό και στοχοπροσήλωση, επιδιώκουμε να ενισχύσουμε τις δυνατότητές μας να αντιμετωπίσουμε χρόνιες προκλήσεις και να αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.
-Από τα προγράμματα Pre-Seed, Seed, Innovate, τα οποία προκηρύχθηκαν για πρώτη φορά πριν από περίπου 5 χρόνια, προέκυψαν επιχειρήσεις που πλέον διαθέτουν στην αγορά νέα προϊόντα.
-Το Disrupt, το πρώτο στο είδος του πρόγραμμα μικτής δημόσιας και ιδιωτικής επένδυσης, προκηρύχθηκε το 2023 και κατάφερε να προσελκύσει €12.5 εκατ. επενδύσεις από ταμεία VC. Αντίστοιχα αποτελέσματα επιδιώκει και το πιο πρόσφατο πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη, το Boost.
-Τα προγράμματα Co-Develop και PhD in Industry αποτελούν επίσης νέες προσθήκες για την περίοδο 2021-2027. Έχουν καταφέρει να ενισχύσουν τη διασύνδεση της έρευνας με την παραγωγική βάση, αποσκοπώντας στην ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων σε κύριους τομείς της οικονομίας.
-Τέλος, μέσα από τα προγράμματα Excellence, Post-Doc και Vision ERC, δώσαμε ευκαιρίες σε ερευνητές/τριες να διεξάγουν έρευνα αιχμής, υποστηρίξαμε νέους/νέες να ηγηθούν ερευνητικών έργων και εντατικοποιήσαμε τις συνεργασίες μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.
Με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση του οικοσυστήματος, το 2025 προγραμματίζουμε νέες προσθήκες στο χαρτοφυλάκιο προγραμμάτων. Ξεχωρίζει ιδιαίτερα η χρηματοδότηση γραμμών παραγωγής καινοτόμων προϊόντων/υπηρεσιών στους τομείς των ψηφιακών και υπερπροηγμένων τεχνολογιών, των καθαρών τεχνολογιών και της βιοτεχνολογίας, αξιοποιώντας τον νέο κανονισμό STEP της ΕΕ .
Στόχος μας παραμένει η μεγιστοποίηση του αντικτύπου των επενδύσεων του Ιδρύματος προς όφελος της οικονομίας και της κοινωνίας. Ύψιστη προτεραιότητά μας είναι ο τομέας της Ε&Κ να συνεισφέρει τα μέγιστα στον μετασχηματισμό και τη διαφοροποίηση της οικονομίας, αναβαθμίζοντας ταυτόχρονα την εικόνα της Κύπρου στο εξωτερικό.
Οι χρηματοδοτήσεις
Πόσα χρήματα, συνολικά, έχει προσφέρει στο οικοσύστημα για ανάπτυξη το ΙδΕΚ; Έχετε προβεί σε αποτίμηση του αντικτύπου των επιχορηγήσεων;
Από το 2016 μέχρι σήμερα, το ΙδΕΚ έχει διαθέσει €206 εκατ. για ενίσχυση της Ε&Κ, στηρίζοντας περισσότερους από 510 δικαιούχους, μεταξύ των οποίων πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, επιχειρήσεις και δημόσιους φορείς.
Την περίοδο 2021-2024 δώσαμε μεγαλύτερη έμφαση στον αντίκτυπο των επενδύσεών μας και τη διεύρυνση συμμετοχής. Συγκριτικά:
-Μόχλευση Ιδιωτικών Επενδύσεων: Τα €100 εκατ. δημόσιας επένδυσης του ΙδΕΚ μόχλευσαν €37 εκατ. ιδιωτικές επενδύσεις την περίοδο 2021-2024, έναντι €17 εκατ. το 2016-2020.
-Νέες Θέσεις Εργασίας: Ανά έτος δημιουργήθηκαν 238 νέες θέσεις εργασίας την περίοδο 2021-2024, έναντι 181 το 2016-2020.
-182 φορείς έλαβαν για πρώτη φορά χρηματοδότηση από το ΙδΕΚ, την περίοδο 2021-2024, μια αύξηση κατά 55%.
Η στρατηγική μετάβαση του ΙδΕΚ προς μια ισορροπημένη στήριξη μεταξύ της έρευνας και της καινοτομίας αντανακλάται στην ισόποση κατανομή της χρηματοδότησης, αφού από το 2020 έχουν διατεθεί €48,2 εκατ. σε επιχειρήσεις και €45,3 εκατ. σε οργανισμούς έρευνας. Ενδεικτικά, η χρηματοδότηση σε επιχειρήσεις ανέρχεται πλέον στο 45% του συνολικού προϋπολογισμού, από το 29% το 2019.
Τα επόμενα βήματα
Υπάρχουν σχέδια για νέα χρηματοδοτικά προγράμματα που στοχεύουν σε συγκεκριμένους τομείς καινοτομίας ή για φορείς και άτομα που δεν εξασφάλισαν προηγουμένως χρηματοδότηση;
Η διεύρυνση της συμμετοχής αποτελεί κύρια στόχευση του Ιδρύματος και βασική στρατηγική επιδίωξη της Εθνικής Στρατηγικής Ε&Κ, ώστε να δημιουργηθεί ένα βιώσιμο, ισχυρό, ενιαίο και καλά διασυνδεδεμένο οικοσύστημα. Σ’ αυτό το πλαίσιο, το ΙδΕΚ διαθέτει δύο προγράμματα που απευθύνονται σε φορείς που δεν έχουν εξασφαλίσει προηγούμενη χρηματοδότηση: Τα Κουπόνια Καινοτομίας που προσφέρουν €10.000/έργο και δωρεάν υποστηρικτικές υπηρεσίες σε κυπριακές ΜμΕ, με σκοπό την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους, και το New Product Development, το οποίο επίσης αποτελεί νέα προσθήκη στην εργαλειοθήκη του ΙδΕΚ, και το οποίο διαθέτει €30.000 ανά επιχείρηση, ώστε να στελεχωθούν με εξειδικευμένο προσωπικό και να αναπτύξουν νέα προϊόντα/υπηρεσίες.
Ακόμη, το πρόγραμμα PhD in Industry, που έχω ήδη αναφέρει, παρέχει ευκαιρίες χρηματοδότησης και σε φορείς χωρίς προηγούμενη συμμετοχή, ενώ σε αρκετές προσκλήσεις υπάρχουν πρόνοιες που ενθαρρύνουν γυναίκες να ηγηθούν έργων, στηρίζοντας την περαιτέρω εμπλοκή τους με τον τομέα. Οι σχεδιασμοί του Ιδρύματος προχωρούν δυναμικά, με όσα προανέφερα να αποτελούν ένα μικρό δείγμα των διαθέσιμων ευκαιριών.
Πώς βλέπετε τον ρόλο του ΙδΕΚ στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων για την ενίσχυση της καινοτομίας στην Κύπρο;
Η περαιτέρω ενίσχυση της διασύνδεσης του ερευνητικού χώρου με τις επιχειρήσεις και την παραγωγική βάση αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα. Το ΙδΕΚ διαθέτει χρηματοδοτικά εργαλεία και υπηρεσίες που προάγουν και ενθαρρύνουν τις συνέργειες σε βασικούς τομείς. Για παράδειγμα, το πρόγραμμα Co-Develop, που αποτελεί τη ναυαρχίδα για προώθηση αυτής της συνεργασίας, έχει ως σκοπό την από κοινού ανάπτυξη λύσεων για αντιμετώπιση συγκεκριμένων προκλήσεων, συντείνοντας στην ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Επιπρόσθετα, το ΙδΕΚ χρηματοδότησε το 2023 πέντε μεγάλα έργα στρατηγικών υποδομών, με πρόνοια τη συνεργασία φορέων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Να σημειώσω ότι όλα τα έργα που έχουν χρηματοδοτηθεί από το Ίδρυμα είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος.
Ευκαιρίες συνεργασίας υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα χρηματοδοτικά προγράμματα του ΙδΕΚ, ενώ σημαντική είναι και η συμβολή του Κεντρικού Γραφείου Μεταφοράς Γνώσης του Ιδρύματος, που προσφέρει ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών για μεταφορά γνώσης μεταξύ επιχειρήσεων και οργανισμών έρευνας, με βασική επιδίωξη την εμπορική αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων.
